W pierwszej kolejności należy wybrać indeks, w którym będziemy wyceniać buhaja, ponieważ każdy indeks różni się składowymi- produkcją, zdrowiem i pokrojem.
My poruszamy się w dwóch indeksach: NVI i TPI. W indeksie NVI bardzo duże znaczenie ma ogólna zdrowotność krów, mniejsze znaczenie produkcja, ale z dużym uwzględnieniem kg białka. Najmniejsze znaczenie ma pokrój. W indeksie TPI najważniejsza jest produkcja, również duże znaczenie mają kg tłuszczu, a w następnej kolejności pokrój i zdrowie.
Musimy ocenić jakie mamy stado i czy wydajność jest na zadowalającym poziomie. Jeżeli tak, to zwracamy uwagę na cechy zdrowotnościowe, celem wydłużenia długości życia krów na stadzie.
Natomiast jeżeli wydajność jest niższa (krowy z mniejszą wydajnością dłużej żyją), wtedy możemy skupić się na poprawie produkcji. Należy jednocześnie pamiętać o cechach zdrowotnościowych, ale już w mniejszym stopniu.
Po wybraniu indeksu skupiamy się na wyrównaniu stada. W pierwszej kolejności wybierzmy cechy, które można poprawić w 1-2 pokoleniach- są to cechy budowy ciała. Tworzymy kolejne pokolenia krów o podobnym wzroście, o dobrej budowie wymienia (m.in. wyrównanie strzyków). Buhaje dobieramy indywidualnie, pod każdą krowę. Załóżmy, że mamy 30 krów w stadzie, czy dobieramy 30 różnych buhajów? Czy wybór jednego rozpłodnika będzie najlepszym rozwiązaniem? Nie. Najczęściej wybieramy od jednego do trzech buhajów na jałówki (najlepiej nasienie sexowane), oraz do ok 5 buhajów na krowy. Wybieramy kilka rozpłodników z najlepszymi cechami. Powinniśmy posiadać również nasienie ze średniej półki, na krowy które mają niepewne ruje, a po których potomstwo też podniesie poziom genetyczny stada.
Jeżeli mamy mniejsze krowy, stawiamy na buhaja zwiększającego wzrost … i odwrotnie.
Jeżeli chcemy poprawić budowę wymienia zwracamy uwagę na strzyki, ponieważ potrzebne są do obsługi doju, aby aparaty dobrze się ich trzymały. Zwracamy uwagę na położenie strzyków, które rozszerzamy- zwężamy i ich długość skracamy- wydłużamy. Musimy tutaj również pamiętać o budowie nóg. Przy iksowatych nogach i dobrym rozmieszczeniem strzyków, dalej będzie problem z obsługą, gdyż nie będzie wystarczająco miejsca na kubki udojowe pomiędzy nogami.
Ustawienie zadu- najważniejsze to zmniejszyć ilość sztuk z uniesionym zadem. Zbyt uniesiony zad powoduje wiele problemów z rozrodem oraz z obsługą dla inseminatora. Zbyt spadzisty zad nie jest tak dużym problemem jak wysoki. Staramy się, żeby zad był w linii prostej. Na sztuki ze spadzistym zadem, dobieramy buhaje z uniesionym zadem.
Kolejną cechą, która szybko się dziedziczy są % tłuszczu i % białka. Zawsze staramy się, aby białko było jak największe. Dzięki temu będziemy mieć bardzo dobrą cenę mleka w skupie, jednocześnie nie wpłynie to na wydajność mleczną krów. Natomiast z tłuszczem jest trudniej, ponieważ zbyt duży % tłuszczu uwarunkowany genetycznie powoduje, że dana sztuka nie jest w stanie wyprodukować tyle mleka, ile byśmy od niej oczekiwali. W większości mleczarni % tłuszczu nie jest wysoko opłacany, dlatego nie powinniśmy przykładać do niego zbyt dużej uwagi.
Lek. wet. Przemysław Stolarski
